فارکس (به انگلیسی: Foreign Exchange) به بازار جابجایی ارز در تالار بورس جهانی گفته می‌شود. این بازار در روز بیش از ۱٬۳ هزار میلیارد دلار جابجایی سرمایه دارد.

این رقم بالاتر از جابجایی پول جمع کل بازارهای بورس جهانی است . بازیگران بازار فارکس، بانک‌ها، موسسات و شرکت های سرمایه گذاری بین المللی، کارگزارها ، صادر کنندگان، وارد کنندگان و همچنین سرمایه گذاران شخصی هستند که اکثراً از کارگزارها یا همان بروکرها استفاده می‌کنند. این بازار بر خلاف اکثر بازار های مالی دیگر مکان فیزیکی خاصی نداشته و بصورت شبکه بین بانکی از طریق تلفن , فکس و کامپیوتر خرید و فروش هایی انجام می‌شود.

موقعیت مرکزی بازار فارکس
در شرح تجارت فارکس ، کلمه بازار کلمه گمراه کننده ای است چرا که برای اکثر ابزارها و وسایل ارزی موقعیت مرکزی وجود ندارد که در آنجا معاملات انجام شود ، تجارت فارکس بین صدها بانک بزرگ است که معاملات کمپانی های بزرگ و دولت ها را انجام می دهد. این موسسات مکررا نرخ ارزها را در اختیار یکدیگر و بازار گسترده تر قرار می دهند. آخرین نرخ اعلام شده یکی از این بانک ها , آخرین نرخ بازار برای آن ارز است. معاملات از طریق اینترنت بوسیله تلفن و از طریق ترمینال های کام÷یوتر در صدها نقطه ازجهان انجام می شود که به آن بازار فرا بورس یا over the counter گفته می شود.

ویژگی‌ها
بیست و چهار ساعته بودن بازار (از دوشنبه تا جمعه): به دلیل اختلاف ساعت بین مراکز مهم اقتصادی دنیا این بازار بصورت ۲۴ ساعته فعال است . بازار فارکس در ساعت 2:30 بامداد (به وقت ایران) دوشنبه هر هفته شروع به فعالیت می‌کند و تا ساعت 1:30 (به وقت ایران) بامداد شنبه به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
گردش پولی بسیار بالا: بیش از ۱٬۳ هزار میلیارد دلار جابجایی سرمایه در روز
هزینه پایین معاملات
دو جهته بودن بازار: یکی از مهمترین مزایای فارکس کسب سود از صعود و نزول قیمت‌ها است. بر خلاف بازار سهام که معامله با خرید آغاز و با فروش پایان می‌یابد، در بازار ارز جهانی ( فارکس ) معامله را هم با فروش و هم با خرید می‌توان آغاز کرد. بدین مفهوم که می‌توان یک ارز را درقیمت بالاتر فروخت و پس ازکاهش قیمت، همان ارز را خرید.
انجام معاملات اعتباری یا اهرمی از صد تا پانصد برابر موجودی اولیه
بازار کارا: بر خلاف بازار های ناکارا که اطلاعات مالی مرتبط با آن‌ها در دسترس همگان نیست. در واقع شفافیت اطلاعات مهم در بازار.
ریسک پایین و قابل کنترل و وجود امنیت برای اصل سرمایه: معاملات فارکس توسط نرم افزارهای خاص نظیر انجام می‌شود . در این نرم افزارها برنامه ریزی های هوشمندی وجود دارد که با گرفتن دستور معامله گر در زمان لازم، حتی اگر معامله گر پشت سیستم نباشد یا حتی سیستم خاموش باشد نرم افزار بطور خودکار معامله را انجام می‌دهد. نظیر قسمت که اگر قیمت ارز خریداری شده سقوط کند و از مرز معینی کمتر شود بطور خودکار عملیات فروش آن انجام می‌گیرد. استفاده از این نرم افزارها، به خصوص برنامه نویسی آن‌ها سبب کاهش شدید ریسک می‌شود.

تاریخچه
نخستین خشت تجارت با انجام اولین معاملات پایاپای بر زمین خاکی نهاده شد. با گذشت زمان مشکلات موجود ازجمله حمل و نقل کالا موجب شد که این روش به معاوضه کالا با اشیاء قیمتی نظیر طلا و نقره تبدیل شود و این پایه‌ای شد برای ضرب سکه.
روند تبادلات تا به جایی پیش رفت که در قرون وسطی منجر به چاپ اسکناس شد. اما مشکل موجود در این زمینه، انتخاب پشتوانه مناسب برای چاپ اسکناس بود. اساس کار بر این بود که به ازای میزان طلایی که هر کشور داشت ، می‌توانست اسکناس چاپ کند و هر شخص می‌توانست در ازای اسکناس از بانک طلا دریافت کند. اگر در یک زمان مراجعه کنند‌گان زیادی تقاضای تبدیل اسکناس به طلا می‌کردند، خزانه تخلیه شده و میزان تورم افزایش می‌یافت.
بزرگترین مشکلات سیستم (طلا پشتوانه پول) همین عدم کنترل پول بود. استاندارد تبادلات ارزی در این زمان توسط نماینده ارشد سیستم اقتصاد بین‌المللی تعیین می‌شد و بدین طریق، ارزهای مختلف ارزش‌گذاری می‌شدند.
به عبارتی نرخ طلا، موجب افزایش یا کاهش نرخ ارزهای مختلف می‌شد . به دلیل مشکلات فراوان این سیستم، در جولای 1944 کشورهای متحد شامل آمریکا، بریتانیای کبیر و فرانسه طی کنفرانسی که در برتون وودز بر پا شد، پیمانی به تصویب رساندند . در این پیمان که با نام برتون وودز معروف شد، یک ارز مشترک که دلار بود انتخاب و ارزهای دیگر برحسب دلار ارزش‌گذاری شدند. برای مشخص کردن ارزش دلار از طلا استفاده می‌شد، بدین صورت که ارزش هر اونس طلا ۳۵ دلار تعیین شد .
این پیمان باعث تک قطبی شدن اقتصاد جهانی شد. در این پیمان کشورهای عضو پذیرفتند که محدوده تغییر ارزش ارزهای خود را در صد مشخصی ( کمتر از 10% ) در نظر بگیرند و تغییرات بیشتر از محدوده را مهار کنند . این سیستم تا سال 1967 استفاده می‌شد تا اینکه در این سال شخصی به نام پروفسور (میلتون فریدمن) به بانک شیکاگو مراجعه کرد و زمانیکه ارزش پوند کم شده بود در خواست وام پوند کرد. به عبارتی وی در نظر داشت که از افزایش نرخ پوند استفاده کرده و سود ببرد (یک موقعیت BUY)، اما بانک با اعطا ی وام مخالفت کرد و پیمان برتون وودز نقض شد. گسترش بازار جهانی و تبادلات ارزی باعث شد که رفته رفته پیمان برتون وودز اعتبار خود را از دست بدهد و درسال ۱۹۷۹ کمیته اقتصادی اروپا سیستم جدیدی با نام سیستم مالی اروپا که باعث ثبات ارزهای اروپایی می‌شد ، ارائه کرد.
این پیمان درسال ۱۹۹۰ با تلاش تعدادی از کشورهای اروپایی در جهت ارزش گذاری ارزهای خود به طور کلی نقض شد و به دنبال این روند کشورهای اروپایی در سال ۱۹۹۱ در ماستریخ نشستی برگزار کردند که طی آن یک ارز انتخاب شد. طبق پیمان ماستریخ یورو به عنوان ارز مشترک کشورهای عضو اتحادیهٔ اروپا تعیین شد . بدین شکل تک قطبی بودن دلار به نوعی حذف شد.
در سال ۲۰۰۲ یورو رسما وارد تجارت جهانی شد و معاملات جهانی بر حسب یورو به دلار انجام گرفت. در حال حاضر ، دلار و یورو در کنار ارزهای قدرتمند دیگر همچون پوند، ین، فرانک و ... بازار تبادلاتی را شکل داده‌اند که باعث معاملات روزانه به ارزش ۶،۱ تریلیون دلار شده است.

جفت ارزهای قابل معامله
جفت ارزهای مهم قابل معامله در این بازار عبارتند از:
EUR/USD
GBP/USD
USD/CHF
USD/JPY

دیگر جفت ارزها بشرح زیر می‌باشد:
EUR/GBP
EUR/JPY
AUD/USD
GBP/JPY
USD/CAD
USD/SGD
GBP/CHF
AUD/JPY
NZD/USD
CAD/JPY
CHF/JPY
EUR/CHF
EUR/NZD

ytr#/CAD
AUD/NZD
EUR/AUD
AUD/CAD
AUD/CHF
AUD/SGD
GBP/CAD
GBP/AUD
NZD/CAD
NZD/JPY

EUR=یورو
USD=دلار آمریکا
GBP=پوند بریتانیا
JPY=ین ژاپن
CHF=فرانک سوئیس
AUD=دلار استرالیا
NZD=دلار نیوزلند
CAD=دلار کانادا

کارگزاران
عامل واسط بین معامله‌گران شخصی و بازار مورد معامله، کارگزار می‌باشد. نقش کارگزار فقط منتقل کردن معاملات فرد معامله گر به بازار جهانی است. کارگزارها در ازای فراهم کردن امکان خرید و فروش الکترونیک، درصد کمی از هر معامله را به عنوان کارمزد کسر کرده و به حساب خود واریز می‌کنند. یعنی هزینه معاملات به صورت اتوماتیک محاسبه شده و به حساب بروکر منتقل می‌شود. البته سود بعضی از کارگزاران (بروکرز) فقط از اختلاف قیمت بین خرید و فروش تامین می‌گردد و از معاملات کارمزد دریافت نمی‌کنند. بعضی از کارگزاران نیز به ازای هر شبانه روز باز بودن یک معامله بسته به نوع معامله (خرید یا فروش) برای آن سوئ در نظر می‌گیرند که این مورد بر خلاف موازین اسلامی می‌باشد. بروکرهای بسیاری بصورت ثبت شده و با اعتبار بسیار بالا چندین سال درحال سرویس دهی به مشتریان بین المللی هستند و بسیاری از آن‌ها از قوانین اسلامی تبعیت می‌کنند و یا حساب ویژه‌ای برای مشتریان مسلمان خود دارند.

روشهای معاملاتی
دو روش اصلی برای تحلیل و پیش بینی بازار وجود دارد: 1- روش تحلیل تکنیکی (technical) در این روش معامله گر نحوه تغیرات قیمت را بر اساس استراتژی های مشخص در بازه‌های زمانی مشخص و به وسیله اندیکاتور های مشخص بررسی کرده و قیمت هارا پیش بینی می‌کند 2- روش تحلیل عوامل بنیادی(fundamental) در این روش معامله گر اخبار و رویداد های موجود را که قابلیت اثر گذاری روی ارز های مورد نظر را دارند بررسی کرده و قیمت را پیشبینی می‌کند
 

در مطالب آینده به صورت کاملا مفصل تر به بازار تبادلات ارزی می پردازیم ...